Veldgedachten

Vandaag wil ik graag wat meer vertellen over de indeling van ons veld.
Waar we welke groente zetten is namelijk niet zomaar wat gokwerk (hoewel er hier en daar wel een plaats voorzien is voor ongeplande ‘tussendoortjes’).

Op het veld probeer ik het principe van ‘teeltrotatie’ zo uitgebreid mogelijk toe te passen. Sommigen weten waarschijnlijk direct wat ik daarmee bedoel, anderen komen misschien uit de lucht gevallen.
Geen probleem hoor! De vakidioot (ik dus) legt het met veel plezier uit.
Teeltrotatie is namelijk een onderwerp dat niet enkel voor landbouwers interessant is. Ook als je zelf een moestuin(tje) hebt, kan je met dit principe aan de slag.

Teeltrotatie, of wisselteelt, betekent eigenlijk niet meer dan ervoor zorgen dat je niet ieder jaar hetzelfde gewas op dezelfde plaats zet. Waar je het ene jaar aardappelen plant, zaai je het jaar nadien bonen. Het jaar daarna volgt weer iets anders.

Waarom kan je niet gewoon ieder jaar dezelfde indeling gebruiken?
Buiten dat het fijn is om wat afwisseling te zien wanneer je naar buiten kijkt, zijn er ook belangrijke voordelen voor jouw planten.
Er zijn 2 grote doelen van wisselteelt.
Ten eerste zorg je ervoor dat ziekten en plagen tegengegaan worden. Iedere plant is namelijk wel favoriet van een bepaalde plaag. Zo houdt de Colorado-kever het meest van aardappels, hebben kolen vooral last van het koolwitje, en is phytophtora een ziekte die vooral tomaten treft, maar waar boontjes totaal niet gevoelig voor zijn.
Door ieder jaar hetzelfde gewas op dezelfde plaats te zetten, maak je het voor deze plagen en ziektes énorm gemakkelijk om hun favoriete planten terug te vinden (denk maar aan eitjes en schimmels die in de grond blijven zitten). Doorheen de jaren kunnen zij zich dus rustig blijven vermenigvuldigen.
Dit effect wordt nog vermeervoudigd wanneer we over grote oppervlaktes met hetzelfde gewas spreken. Dan weet je ook waarom ‘traditionele’ akkerbouwers snel het gevoel hebben dat ze pesticides moeten inzetten om hun oogst de moeite waard te maken.
Als je aan wisselteelt doet, duurt het meerdere jaren alvorens die planten weer op hun oorspronkelijke plaats komen te staan. Dat zijn jaren waarin de ondergrondse sporen van ziekten en plagen kunnen afsterven.

Het tweede doel van teeltrotatie is om de gezondheid van de bodem in stand te houden, of zelfs te verbeteren. Iedere plant heeft nood aan nét iets andere voedingsstoffen uit de bodem. Ze hebben andere bemestingsnoden. Sommige planten wortelen vrij diep in de aarde, terwijl andere net heel oppervlakkig blijven. Door deze afwisselende eisen te stellen aan de bodem, krijgt hij kans om de tekorten van vorige jaren weer bij te vullen.
Je kan ook ervoor zorgen dat er groenbemesters in de teeltrotatie verwerkt zijn.

Groenbemesters zijn (simpel gezegd) planten die de bodemgezondheid bevorderen door nutriënten vast te houden, en bodemerosie te voorkomen. Als je deze planten nadien onderwerkt in de grond (of als mulch gebruikt), zorgt die extra organische stof voor de stimulering van het bodemleven.
Ook groenten die onder de vlinderbloemige familie horen (denk dan vooral aan bonen en peultjes) zijn een vorm van groenbemester. Zij leggen stikstof uit de lucht vast in de bodem. Daar profiteren zij (en andere planten) dan later van.

Het volgende om bij na te denken is de volgorde van de rotatie.
Door een goede opeenvolging uit te denken, kan je niet enkel plagen en ziekten voorkomen en de verarming van je grond tegengaan, je kan de grond een énorme boost geven.

Er zijn verschillende schema’s terug te vinden over gebruikte volgordes. De bekendste is het schema dat ook door bijvoorbeeld Velt wordt aangeraden:

Aardappelen –> Peulen –> Kolen –> Bladgewassen –> Vruchtgewassen –> Wortelgewassen
(te onthouden door het ezelsbruggetje: Alle Pesticiden Kunnen Beter Vermeden Worden.)

Goed, dat lijkt me zowat de basis van wat teeltrotatie net inhoudt.
Hier is hoe wij het aanpakken:

Een groot deel van onze gronden is lange tijd gebruikt geweest voor aardbeien op te telen.
Voor zij die het niet weten: aardbeien op de ‘traditionele’ landbouwmethode is een heel intensieve teelt.
Gevolg: een zeer arme en verontreinigde grond voor ons als basis.
Dat is een grote reden waarom wij zo hard proberen in te zetten op het regeneratief werken. De bodem is de basis van onze planten. Een ongezonde bodem kan geen gezonde gewassen onderhouden. Teeltrotatie is dus ook een ‘must’.

De volgorde die wij hanteren is bepaald naar de bemestingsnoden van de groenten.
Groenbemesters zorgen voor een rijke grond, gevolgd door kolen die veel voedingsstoffen nodig hebben, daarna komen de vruchtgewassen, aardappelen, ui-prei-look-wortel (kom ik later op terug), bladgewassen, schermbloemigen, peulen.
Zo ontstaat er een doorschuifsysteem van 8 jaar, waarbij 2 jaar na elkaar de grond bemest wordt, om vervolgens de cirkel opnieuw te kunnen beginnen (want: peulen zijn een soort groenbemester).
Verder ondersteunen we de grond daarnaast ook met compost, mulch, en extra groenbemesters wanneer een bed tijdelijk leeg staat, maar daarover meer in een volgende ‘veldgedachten’.

Hier en daar plaatsen wij combinatieteelten (goede buren – dus planten die elkaar versterken door naast elkaar te staan) boven de soortenindeling. Een mooi voorbeeld hiervan zijn onze bedden waar ui-prei-look gecombineerd worden met wortels. De geur van de ui, prei, of look weert de wortelvlieg. Zo hebben we weer een plaag minder zonder er iets voor te moeten doen (en is het gebruik van pesticiden weer onnodig gemaakt!).

Op ons veld werken wij vooral op bedniveau, eerder dan dat we blokken met dezelfde gewassen indelen en roteren.
(met een voorbeeld: op bed 1 staat een groenbemester, op bed 2 staan er kolen, op bed 3 weer wat anders.
Eerder dan bedden 1-8 zijn groenbemesters, bedden 9-16 kolen,…)
Op die manier proberen we de oppervlakte met hetzelfde soort gewas zo klein mogelijk te maken om ziekten minimaal te houden.
Naast onze rotatie zetten we dan ook bedden met kruiden en kleinfruit om barrières tussen onze blokken te creëren, en biodiversiteit op ons veld te stimuleren.

Best een ingewikkelde indeling dus. Ik zet hier een schema om hopelijk nog wat te verduidelijken:

Één van de meest gestelde vragen deze periode is: “Waar houden jullie je in de winter zoal mee bezig?”
Een moeilijke vraag, want langs de ene kant doen wij niet per sé andere dingen dan in de zomer, en toch ook weer wel.
Het zaaien, planten, oogsten valt natuurlijk grotendeels wel weg, maar het werk achter de schermen gaat gewoon door. Het is vooral de focus die verschuift.
Deze ‘stille’ maanden worden vooral gebruikt om het komende teeltseizoen voor te bereiden.

Het teeltplan bijvoorbeeld, is zo goed als klaar. Daarin staat uitgestippeld hoe ons veld opgedeeld zal worden, wanneer welke soorten gezaaid zullen worden, welke soorten via welke leverancier komen, en of we van zaad dan wel van plantgoed uit vertrekken. Een hele puzzel, zoals je je wel kan voorstellen.
Er zijn ook wel wat opmerkingen bij te maken natuurlijk, want er zijn een heleboel factoren waar wij niets over te zeggen hebben.
Hoe graag we ook zouden willen, het weer hebben wij niet in de hand .
Ook de sterkte van het plantgoed, de kiemkracht van de zaden, een onvoorziene plaag van slakken of konijnen die opeens reuzehonger blijken te hebben, niet.
Die onvoorspelbaarheden maken het interessant, maar zorgen ook voor de nodige spanning. Het vraagt wel wat denkwerk om genoeg marge in te bouwen om hierop in te kunnen spelen indien nodig.
Als er dan hier en daar een leverancier het wat ‘uithangt’, en je puzzel helemaal in de war gooit…

Daarnaast willen we dit jaar graag inzetten op connectie met onze leden. Open velddagen, meewerkdagen, workshops, rondleidingen, oogstfeesten,…
Allemaal heel leuke momenten om naar uit te kijken, maar die vragen allen ook de nodige voorbereidingen.
Wat nu kan gebeuren, proberen we dan ook al aan te pakken. Zo leg ik contact met enkele spelers die ook naar de openvelddag komen, worden er agenda’s naast elkaar gelegd en overeenkomsten gesloten, bereid ik reclames voor, ontwerp ik flyers, …

Er zijn ook een heleboel projecten die tijdens het teeltseizoen niet kúnnen doorgaan. Enerzijds zijn er projecten die wel wat praktische overwegingen vragen. Zo leggen we een nieuw bevloeiingssysteem aan, waarbij een gracht over het veld gegraven moet worden. Dat is niet zo handig om te doen tijdens een seizoen waar er al eens met kruiwagens of een tractor gepasseerd moet worden… Dus dat proberen we deze winter af te ronden.
Anderzijds hebben we voor sommige projecten tijdens het drukke teeltseizoen gewoonweg geen tijd. Denk dan aan het plaatsen van een nieuwe serre, of het inrichten van onze verpakkingsruimte.

Tussen dat alles door zijn er ook een heleboel kleine bezigheden.
Hier en daar wordt er al eens een vorming meegedaan, zodat wij op de hoogte blijven van de laatste ontwikkelingen, en om onze vaardigheden wat aan te scherpen.
Er worden connecties gelegd met andere boeren, want in de biosector proberen we elkaar zo veel mogelijk te steunen en samen te werken. (Heerlijk!)
Af en toe mag ik jullie wat extra info geven over de werking van Het Troetelhof. (Als je tot hier hebt gelezen; dankjewel voor de interesse!)
Ook onze vaste planten, en ons gereedschap krijgen tijdens de wintermaanden wat extra liefde en verzorging.
We proberen het veld opgeruimd en klaar te krijgen om er in het voorjaar weer op te kunnen werken.
…

En zo kan ik nog wel even doorgaan.
Het is heel leuk om zo gevarieerd te mogen en kunnen werken, want het geeft énorme voldoening.
Niets is leuker dan op het einde van een project dit van de lijst (oeps, lijstjes zijn een lichte verslaving) te kunnen schrappen, en de boost van motivatie hiervan direct in iets nieuws te sturen.

Onze winterdagen zijn gezellig vol, maar het leukste is nog dat je in deze periode de werkzaamheden helemaal kunt afstemmen op het weer.
Komt de zon erdoor? Dan trekken wij onmiddelijk naar buiten.
Grijs en regenachtig? Dan wordt het een dagje computerwerk.
En als we er even geen zin in hebben? Dan is dit ook de perfecte periode om met de voetjes omhoog even te ontspannen of met vrienden en familie af te spreken.
De winter geeft in dat opzicht een absolute vrijheid.

Het begon enkele maanden geleden, tijdens de verbouwingen van de oude paardenstal.
In de nazomer, bij nog best warme nachten en wanneer het veld aan het ‘uitbollen’ was.
Net toen we wilden starten met de muren te bezetten, zagen we een prachtige veer liggen.
Nieuwsgierig als we zijn trekken we dan de app ‘obsidentify’ open om te kijken welke soort hier gepasseerd was. (wij zijn trouwens fan van die app. Het is de boerderij-versie van pokémons verzamelen, maar dan in het echt).
Een kerkuil. Wauw! Top.

Niet lang daarna begonnen we ook braakballen op het veld te vinden en te verzamelen.
Die konden we zelf niet identificeren, dus trokken we naar vrienden die ware natuurkenners zijn.
Ook hier bleek de kerkuil de dader.

We leken dus een regelmatige bezoeker te hebben… Eentje waarvan de soort het momenteel erg lastig heeft, mede door de nieuwe, intensieve landbouw. Tja, dan moeten we maar zien dat hij bij ons wél comfortabel is en blijft rondhangen. Dat is ook goed voor de biodiversiteit op ons veld, en om het aantal muizen in toom te houden.
Win-win.

Even wat research, dan een kerkuilennestkast gekocht via het natuurhulpcentrum oudsbergen (wel even een ritje, maar de opbrengst gaat naar een goed doel).
Gelukkig kregen we daarbij ook een duwtje in de rug van het Vlaams Landbouwinvesteringsfonds.

… Maar waar hang je nu zoiets? Hoe hoog? Welke invliegrichting?
En moeten we dat eigenlijk schoonmaken?
Genoeg vragen om te beseffen dat we wel wat extra advies konden gebruiken.

Dat zochten we bij de grootste kenners die het internet ons te bieden had: Kerkuilenwerkgroep Vlaanderen. Dat is een afdeling van Vogelbescherming Vlaanderen vzw.

Vriendelijke mensen en snel antwoord!
Na een week kregen wij al bezoek van Johan en Johan, die ter plaatse kwamen om de beste plek te zoeken voor de nestkast.
Zij beantwoordden al onze vragen, en kwamen met volgend voorstel:

‘Zullen wij de nestkast anders komen ophangen? Dan nemen wij het materiaal mee en optimaliseren jullie nestkast nog even. En daarbij… Er vliegt hier ook een torenvalk rond. Mogen we daar ook een nestkast voor ophangen? Die nemen we dan ook ineens mee.’

2 vliegen (euh vogels?) in één klap dus.

Hoe fijn zou het zijn als we daadwerkelijk een nestje kuikens grootkrijgen?
Zelf moeten wij trouwens niet veel meer doen dan de nestkast gerust laten.
Johan en Johan komen een jaarlijkse controle doen van de nestkast en als er inderdaad een nest in komt, worden de jongen geringd om de populatie te kunnen opvolgen.

Wij zijn héél benieuwd naar de uitkomst van dit project.
Volgen jullie dit verhaal ook mee?
Deel 2 volgt na plaatsing van de nestkasten!

Terugblik op een jaar dat het beste te omschrijven valt als “vol”.

2024 was voor ons een heel druk jaar, vol verbouwingen, vol met een verhuis, vol van een eerste teeltseizoen en vol van werk achter de schermen.
Het was een jaar vol zoeken, naar wat juist is of wat werkt.
Het was een jaar vol angsten en stress, en een jaar vol vakantiegevoel en vreugde.
2024 was vol van opleidingen, stages en examens. En nadien ook gevuld met een diploma 😉
We hebben een jaar achter de rug dat vol was van mooie wilde dieren (valken, buizerds, reigers, wezels, uilen, muisjes, vlinders, …), maar ook vol van wat minder welkome gasten (koperwormen, koolwitjes, slakken, slakken, slakken,…)
We hebben dit jaar gevuld met experimentjes waar we weer heel veel van hebben geleerd, en met momentjes waar we vol trots konden tonen waar we nu juist mee bezig zijn.

2024 is een waas voorbij gevlogen. Het is nauwelijks te geloven dat we nog maar een paar weken te gaan hebben. En toch zijn we al hier beland.
Het voelt alsof tijd door onze handen glipt, maar één ding is zeker: we zijn exact op de plaats waar wij altijd al hoorden te zijn.

Er zijn nieuwe vriendschappen gesloten waar ik zó dankbaar voor ben. Ik heb dieper kennis mogen maken met een sector waar de neuzen (grotendeels) in dezelfde richting staan en concurrentie een begrip is waarmee we lachen.
Heerlijk, om die basis te hebben.

Ik zou zeggen: volgend jaar gaan we voor een rustig en minder gevuld jaar…
but where’s the fun in that?

Met nóg meer verbouwingen voor de deur, nóg een verhuis, een trouw (jaja), uitbreiding van ons veld en ons ledenbestand (enfin, dat valt toch te hopen), en nog meer workshops, open dagen, contact met leden… ziet het er niet naar uit dat wij ons snel gaan vervelen.

Ik kijk er al zó hard naar uit. Wie weet wat het jaar verder nog in petto heeft!
Durven wij al stilaan dromen van de toekenning van ons biolabel? Nog even afwachten, maar ook dat komt in zicht!

Waar wij in 2025 vooral op gaan letten?

• Routine opbouwen zodat er toch rust is in de drukte.
• Leren “stoefen” met onze boerderij, want delen wat we hebben is net wat het hier zo fijn maakt. Dat betekent: meer mensen ontvangen, meer updates op de ‘socials’, meer tonen van onze dagelijkse bezigheden, kortom: meer verbinding maken met onze leden.
• Receptjes ontdekken en delen met elkaar!
• Plezier maken op ons veld, en genieten van het ritme van de natuur.

Voor onze verhuis naar “den boerenbuiten”, dacht ik al best goed een ritme te voelen van het jaar. Ik merkte al vrij snel wanneer de bladeren begonnen te verkleuren, was (over)gevoelig aan de veranderingen in temperatuur, en werd al snel moe bij het verminderde aantal uren zonlicht.

Ondertussen heb ik daar wel een ander beeld van. Ik besef dat ik zo snel veranderingen van temperatuur kon voelen doordat ik daar een afkeer voor had opgebouwd.
Een tikkeltje wind? Nee danku, geef mijn vestje eens aan?
Regen? Bah, snel naar binnen waar het “warmer” (prikkel-armer) is.

Wij wonen ondertussen bijna 5 maanden op de hoeve, en wat een verschil!
Ik ben nu het soort persoon dat anderen kan irriteren door altijd een raam open te willen hebben voor zuurstof.
Die “onaangename” wind neem ik er graag bij.

En de verandering van seizoenen?
Ik zie het eerder aan de manier hoe planten zich gedragen.
Ik zie hoe de klusjes op de boerderij veranderen.
Ik vóel hoe alles (mijzelf inclusief) langzaam afscheid neemt van de zomer, en zich opmaakt voor frissere en kortere dagen.

Begrijp me niet verkeerd,
Natuurlijk zijn de ochtenden koeler, en grijp ik sneller naar een vest.
En uiteraard merk ik dat de schemer steeds vroeger valt.
Dat hoort nu eenmaal allemaal bij het ritme van de natuur.
Maar het onaangename? Dat heb ik achterwege kunnen laten.

(Gebruik echter dit bericht alsjeblieft niet tegen me wanneer de koude winter effectief doorgebroken is! Ik ben voorlopig ook nog niet klaar om al afscheid te nemen van mijn sjaals en dikke, fluffy sokken!)

Vandaag kreeg de motivatie even een dipje.

Na het extreem natte voorjaar blijven we nog steeds vechten tegen een overvloed aan slakken.
En als de slakken het nog niet opgegeten hebben, zijn er wel duiven mee weg.
En anders eten de hazen het op.

We zijn op een punt gekomen dat álles afgedekt moet worden met netten om zelfs maar een kans te maken. (En zelfs dan… want slakken hou je niet zomaar tegen. Rupsen ook niet zo…)

En die patatjes, wortels en knollen in de grond, waarvan wij dachten dat ze wél veilig waren?
Woelmuizen.

Iedereen die al verhalen hoorde over regeneratief en biologisch werken, herkent deze fase wel:
Door samen te leven met de natuur, krijgen de dieren weer meer plaats en kansen om te overleven.
Als je dan inrekent dat ze bijna nergens anders terecht kunnen, besef je dat je een groot aantrekkingspunt bent voor deze “plagen”.
Helaas duurt het even voor de natuurlijke vijanden van deze dieren óók hun aantallen hebben kunnen opkrikken, waardoor de natuurlijke balans even helemaal doorslaat.

Het valt te verwachten, dat onze weg naar een biodivers bedrijf niet altijd even gemakkelijk is.
En op zich is het ook een teken dat wij op de juiste weg zijn…
Maar als je voor de 3de keer een bed beplant met snijselder, en dat de dag nadien volledig werd opgegeten?
Als je een halve dag bezig bent geweest met plaats te maken in de serre, en de andere helft van de dag aan het zaaien bent geweest om enkel de slakkenpopulatie gevoed te hebben?
Ja dat is wel even vloeken.

Dus als jullie een roofvogel of wat eenden weten wonen… Je mag altijd een flyer in de bus gaan duwen!